VỠ PHÌNH ĐỘNG MẠCH CHỦ

Các đặc điểm hình ảnh kinh điển trong vỡ túi phình được biết đến rộng rãi. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ trình bày những phát hiện kín đáo hơn về rò rỉ được giới hạn (contained leak) và túi phình động mạch chủ dọa vỡ (pending rupture)

Vỡ túi phình động mạch chủ (AAA rupture) là một chẩn đoán quan trọng mà bạn muốn có thể loại trừ (exclude) ở những bệnh nhân đau bụng cấp, đặc biệt khi bệnh nhân than đau lưng (back pain) hoặc đau hông (flank pain).

Các dấu hiệu chính của vỡ AAA là thâm nhiễm mỡ quanh ĐMC, tụ máu sau phúc mạc và sự thoát thuốc tương phản đường tĩnh mạch.

Nhìn bên phải, ta thấy ba bệnh nhân có vỡ túi phình ĐMC.

Trong hình sát trái, chúng ta chỉ thấy có một chút đậm độ mô mềm (soft tissue density) ở ngoại vi sát với túi phình và thực sự đây là một dấu hiệu cho thấy bệnh nhân này có nguy cơ vỡ thực sự (frank rupture).

Hai trường hợp còn lại cho thấy có máu tụ sau phúc mạc và rò rỉ chất tương phản (contrast leakage) ra ngoài động mạch chủ, giúp chẩn đoán dễ dàng hơn.

Bên phải là một trường hợp điển hình ở một bệnh nhân có túi phình động mạch chủ bụng và khối máu tụ lớn sau phúc mạc (retroperitoneal hematoma) tăng đậm độ. Đa phần các trường hợp này đều có xuất huyết quanh động mạch chủ ở phía sau và trong các trường hợp có xuất huyết ồ ạt (massive hemorrhage), các khoang cạnh thận và quanh thận (pararenal and perirenal compartments) phía sau là nơi liên quan thường thấy nhất.

Các đặc điểm trên CT bao gồm rò rỉ được giới hạn hay dọa vỡ của một túi phình động mạch chủ có thể khá kín đáo và dễ bị bỏ sót (overlooked).

Chúng ta phải tìm dấu hiệu liềm đậm độ cao (high-attenuating crescent sign), gián đoạn vôi hóa nội mạc khu trú (focal discontinuity of intimal calcification) hay vôi hóa tiếp tuyến (tangential calcium) hoặc dấu hiệu động mạch chủ bị che phủ (draped aorta sign) (xem bảng bên phải).

Liềm đậm độ cao (high-attenuating crescent)

Liềm đậm độ cao thể hiện máu tụ cấp tính bên trong huyết khối thành mạch (mural thrombus) hay thành túi phình (aneurysmal wall). 

Dấu hiệu này liên quan mạnh đến vỡ AAA. Độ nhạy của dấu hiệu liềm đậm độ cao như một sự chỉ điểm của túi phình có biến chứng (complicated aneurysm) là 77%; độ đặc hiệu là 93%; và giá trị tiên đoán dương là 53%.

Vì thế ngay cả khi không có các dấu hiệu chính của vỡ, chúng ta vẫn cần chỉ ra cho bác sĩ nội khoa rằng bệnh nhân này có nguy cơ vỡ túi phình rất cao trong vài ngày tới.

Bên phải là hai trường hợp nữa có dấu hiệu liềm đậm độ cao.

Đối với trường hợp bên phải, chúng ta cũng có thể nhận thấy được một khối máu tụ sau phúc mạc, cho nên ca này có vỡ túi phình thực sự (frank AAA rupture). 

Gián đoạn vôi hóa nội mạc khu trú (focal discontinuity of intimal calcification)

Một dấu hiệu khác của túi phình dọa vỡ hoặc sự rò rỉ được giới hạn là sự gián đoạn vôi hóa nội mạc khu trú. Trong hầu hết các trường hợp này, chúng ta cũng có thể xác định được dấu hiệu vôi hóa tiếp tuyến (tangential calcium sign).

Trong những trường hợp này, có vẻ như vôi hóa chỉ ra xa khỏi chu vi ước tính của túi phình.

Dấu hiệu vôi hóa tiếp tuyến (Tangential calcium sign)

Bên phải là một ví dụ khác của dấu hiệu vôi hóa tiếp tuyến. 

Vôi hóa nội mạc chỉ ra xa khỏi túi phình và có rò rỉ sau phúc mạc.

Động mạch chủ bị che phủ (Draped aorta)

Bên phải là một bệnh nhân đến vì đau lưng. Hình chụp bên trái cho thấy có chỗ phình ra (bulge) của động mạch chủ. Điều này cho thấy thành động mạch chủ yếu khu trú (focal weakening) hay một sự rò rỉ khu trú (localized leak).

Bệnh nhân này không may được báo cáo là không có rò rỉ và được xuát viện từ khoa cấp cứu.

Hai tuần sau đó, bệnh nhân có vỡ túi phình thực sự.

Dấu hiệu động mạch chủ bị che phủ dương tính được xem như có khi thấy các đặc điểm dưới đây:

• Vùng thành sau động mạch chủ không thể xác định rõ như một đường riêng biệt (distinct line).

• Động mạch chủ phía sau đi theo bờ (contour) của cột sống ở một hoặc hai bên.

Bên phải là một bệnh nhân khác có biểu hiện đau lưng. Không có bằng chứng cho thấy có rò rỉ túi phình, nhưng thấy động mạch chủ bị che phủ.

Bờ phía sau của động mạch chủ đi theo bờ của cột sống như thể động mạch chủ bị che phủ lên thân đốt sống (vertebral body).

Không có hình chụp theo dõi bệnh nhân này, nhưng 3 giờ sau chụp hình này, bệnh nhân này tử vong do mất máu từ vỡ túi phình động mạch chủ.

Sự rò rỉ có lẽ là chỗ phình ra của động mạch chủ (mũi tên).