Bệnh cơ tuyến tử cung

Dịch tể học

Thông thường, bệnh cơ tuyến tử cung ảnh hưởng phổ biến nhất ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản đã sinh con nhiều lần. Tuy nhiên, điều này phụ thuộc vào kết quả nghiên cứu với các xét nghiệm mô bệnh học trên các mẫu bệnh phẩm cắt tử cung, do đó có xu hướng thiên về những bệnh nhân đã phẫu thuật. Tương tự, nó có thể là nguyên nhân vì sao bệnh cơ tuyến tử cung được tìm thấy với tần suất cao ở phụ nữ có tiền sử can thiệp thủ thuật phẫu thuật tử cung (ví dụ như sinh mổ, nong cổ tử cung và nạo buồng tử cung). Những bệnh nhân với mức tiếp xúc estrogen cao (ví dụ như chu kỳ kinh nguyệt ngắn, có kinh sớm) có nguy cơ mắc bệnh cơ tuyến tử cung tăng.

Tần suất được báo cáo có khoảng rộng từ 5% đến 70% (trung bình 20 - 30%), tùy thuộc vào định nghĩa mô học hoặc phương tiện chẩn đoán hình ảnh được dùng. Bệnh cơ tuyến tử cung tương đối hiếm ở phụ nữ sau mãn kinh nhưng tần suất cao hơn được báo cáo đối với phụ nữ điều trị ung thư vú bằng tamoxifen.

Bệnh lý liên quan

• Lạc nội mạc tử cung đồng thời được báo cáo trong 20% ca mắc

• Nhân xơ tử cung có thể hiện diện trong khoảng 50% số ca liên quan bệnh cơ tuyến tử cung

• Một số bệnh liên quan khác được ghi nhận: tăng sản nội mạc tử cung, polyp nội mạc tử cung, ung thư nội mạc tử cung dạng nội mạc

Biểu hiện lâm sàng

Đa số bệnh nhân mắc bệnh cơ tuyến tử cung không có triệu chứng. Nhiều triệu chứng liên quan đến bệnh bao gồm đau bụng kinh, rong kinh, đau khi quan hệ tình dục, đau vùng chậu mạn tính, chảy máu kinh nguyệt bất thường. Các tuyến nội mạc lạc chỗ trong lớp cơ không đáp ứng với hormon buồng trứng theo chu kỳ, khác với các tuyến của lạc nội mạc tử cung. Ấn đau hạ vị khi thăm khám liên quan với sự to lên lan toả của tử cung. 

Đặc điểm chẩn đoán hình ảnh

Những đặc điểm hình ảnh biến đổi và trong nhiều trường hợp rất tinh tế.

Ba (một vài tác giả cho là bốn) dạng có thể phân biệt được:

• Adenomyosis lan tỏa: thường gặp nhất

• Adenomyosis khu trú và u cơ tuyến tử cung (Adenomyoma): đôi khi được xem là khác nhau

• Adenomyosis dạng nang và nang dạng adenomyosis: hiếm gặp

Adenomyosis thường tương đối lan rộng, ảnh hưởng đến các phần lớn của tử cung (điển hình là thành sau), nhưng không thấy ở vùng cổ tử cung. Mặc dù thường có sự to lên đáng kể của tử cung, đường viền tổng thể vẫn được bảo tồn.

Trong một vài trường hợp, adenomyosis có thể khu trú, tạo thành một khối. Đối với những trường hợp đó, thuật ngữ u cơ tuyến tử cung (adenomyoma) được dùng, mặc dù có một vài sự bất đồng về việc thuật ngữ bệnh cơ tuyến tử cung dạng khu trú và u cơ tuyến tử cung có đề cập đến chính xác cùng một loại hay không.

Một biến thể hiếm gặp là bệnh cơ tuyến tử cung dạng nang, được nghĩ là kết quả của việc xuất huyết khu trú lặp đi lặp lại tạo ra các nang được chứa đầy các sản phẩm máu bị thay đổi.

SIÊU ÂM

Mặc dù siêu âm vùng chậu là một phương tiện chẩn đoán hình ảnh chính dùng để điều tra rong kinh và đau bụng kinh, những đặc điểm siêu âm của chúng thường thay đổi và độ nhạy phụ thuộc vào người thực hiện và kỹ thuật. Ví dụ, độ nhạy và độ đặc hiệu của siêu âm ngã bụng theo thứ tự là 32-63% và 95-97%. Tuy nhiên siêu âm ngã âm đạo được báo cáo với độ nhạy 89% và độ đặc hiệu 89% tương đương MRI. 

Năm 2021 một đồng thuận về các định nghĩa sửa đổi của các đặc điểm hình thái tử cung của adenomyosis được công bố.

Nó có thể hữu ích để phân loại các đặc điểm siêu âm thành 3 nhóm giống với các đặc điểm mô học.

“adeno”: các tuyến nội mạc lạc chỗ

• Các đường sọc và/ hoặc các nốt hồi âm dưới nội mạc tử cung (dấu hiệu đặc hiệu), kéo dài từ lớp nội mạc vào bên trong lớp cơ trong

• Các đảo hồi âm kém

• Đường nối lớp nội mạch - lớp cơ không đều

• Các nang trong cơ và dưới nội mạc hồi âm trống nhỏ (1-5mm) (dấu hiệu đặc hiệu): phản ánh các tuyến chứa đầy dịch

• Các sọc dạng nang

“myosis”: tăng sản +/- phì đại cơ, có thể có hồi âm kém

• Sự dày lên của cơ tử cung khu trú hoặc lan tỏa, có thể không đối xứng

  • Điển hình ở vùng đáy và thành sau

• Các tổn thương khu trú có các giới hạn tương đối không rõ, so với nhân xơ tử cung

• Dày lớp cơ tử cung không cân đối

• Sự dày lên của vùng chuyển tiếp đôi khi có thể quan sát được như một viền giảm âm xung quanh lớp nội mạc có bề dày ≥12mm (ít đặc hiệu)

Mạch máu: dòng chảy trên Doppler màu

• Thường tăng sinh

• Số lượng các mạch máu ngoằn ngoèo xuyên vào lớp cơ tử cung tăng lên

• Những vùng mạch máu tăng sinh tương ứng với sự phân bố của các tổn thương

Dấu hiệu “cửa chớp” (Venetian blind) hay “mưa rào” (rain shower) (các đường sọc thẳng, bóng lưng song song) có thể xem là sự kết hợp của những đặc điểm đã đề cập trên: không đồng nhất, mật độ cơ tử cung thô, và bóng lưng nơi có mô nội mạc gây ra phản ứng tăng sản. Sự kết hợp giữa sự khác biệt này và những dải sọc thẳng và dạng nốt hồi âm dưới nội mạc không khác gì hình ảnh của bệnh lý nhu mô gan mạn tính - vì thế, “xơ tử cung”.

Khi một khối u cơ tuyến tử cung được phát hiện, những đặc điểm hình ảnh có thể rất giống với một nhân xơ tử cung, chúng cũng có thể cùng tồn tại.

CHỤP CẮT LỚP VI TÍNH (CT)

Chụp cắt lớp vi tính không nhạy đối với bệnh cơ tuyến tử cung nhưng có thể cho thấy sự to ra của tử cung.

Phân biệt bệnh cơ tuyến tử cung và nhân xơ tử cung trên CT khá thách thức mặc dù sự có mặt của vôi hóa củng cố mạnh mẽ cho nhân xơ tử cung.

Điều trị và tiên lượng

Sự điều trị tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và nhu cầu bảo tồn khả năng sinh sản. Trong một vài trường hợp, việc ức chế sự tăng sinh của mô nội mạc do kích thích bởi nội tiết tố tuần hoàn bình thường (ví dụ như thuốc kháng GnRH) là đủ.

Đối với những phụ nữ có các triệu chứng nặng không cải thiện khi điều trị bằng thuốc, và những người không còn mong muốn có con, phẫu thuật cắt tử cung có thể được thực hiện.

Lịch sử và nguồn gốc

Được mô tả đầu tiên bởi Rokitansky năm 1860 là “cystosarcoma adenoides uterinum” (tạm dịch: u xơ tử cung tuyến mô liên kết), và sau đó được định nghĩa bởi Von Recklinghausen năm 1896. Định nghĩa hiện đại của bệnh cơ tuyến tử cung được cho là được cung cấp năm 1972 bởi Bird và cộng sự. 

Chẩn đoán phân biệt

Các phân biệt dựa trên sự phân bố vĩ mô của mô nội mạc

Đối với bệnh lý lan tỏa:

• Tử cung bình thường

• Nhân xơ tử cung dạng lan tỏa

• Sự co cơ tử cung: phát hiện tạm thời

• Bệnh ác tính

  • Ung thư biểu mô nội mạc tử cung (endometrial carcinoma)

  • Ung thư mô đệm nội mạc tử cung (endometrial stromal sarcoma)

Đối với bệnh lý khu trú (u cơ tuyến tử cung):

• Nhân xơ tử cung

  • Giới hạn rõ hơn u cơ tuyến tử cung

  • Có thể có giả bao do mô cơ kế cận bị ép

  • Doppler màu: có xu hướng đẩy lệch mạch máu, cho thấy dòng chảy ngoại vi dạng đường tròn

• Sự co bóp tử cung

  • Có tính chất tạm thời

• Sự hình thành bất thường của mạch máu:

  • Không phá vỡ giao diện giữa nội mạc và cơ tử cung

  • Doppler màu: cho thấy dòng chảy vận tốc cao hỗn loạn

• Bệnh ác tính:

  • Ung thư biểu mô nội mạc tử cung

  • Ung thư mô đệm nội mạc tử cung

  • Ung thư cơ tử cung (uterine leiomyosarcoma)

  • Di căn cơ tử cung (myometrial metastases)

Dù là dạng lan toả hay khu trú, một chẩn đoán phân biệt có khả năng nữa đó là điều trị ung thư vú với tamoxifen, có thể gây ra tăng sản nội mạc giới hạn không rõ và polyps nội mạc giống với bệnh cơ tuyến tử cung.

(Translated on 30 September 2024)

Nguồn tham khảo

https://radiopaedia.org/articles/adenomyosis